کد مطلب:16601 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » احكام

چه اسراري در وقوف در سرزمين عرفات (كه ا زجمله مناسك حجّ است) مي باشد؟

اسرار عرفات فراوان است، و برخي از آنها عبارت است از:

1ـ وقوف در عرفات براي آن است كه انسان به معارف و علوم ديني واقف شده و از اسرار الهي نظام آفرينش با خبر شود. بداند كه خداوند به همة نيازهاي او واقف و بر رفع همة آنها تواناست. خود را به خدا بسپارد و فقط او را اطاعت كند كه طاعت او سرمايه و وسيلة هر بي نيازي است:«و طاعته غني» (مفاتيح الجنان، دعاي كميل)

از اين رو امام سجّاد(ع) به سائلي كه در روز عرفه گدايي مي كرد، فرمود: واي بر تو! آيا در چنين روزي، دست نياز به سوي غير خدا دراز مي كني؛ در چنين روزي براي كودكان در رحم اميد سعادت مي رود:«و يحك! أغير الله تسأل في هذا اليوم. إنه ليرجي لما في بطون الحبالي في هذا اليوم أن يكون سعيدا!» (وسائل الشيعه10/28) كسي كه در اين جا از خدا غير خدا را طلب كند زيان كرده است. امام سجاد(ع) كساني را كه در چنين زمان و مكاني دست نياز به سوي ديگران دراز مي كنند، بدترين انسانها معرفي فرمود:«هؤلاء شرار من خلق الله. الناس مقبلون علي الله و هم مقبلون علي الناس» (بحار96/261).

2ـ حج گزار بايد در آنجا بر اين نكته عارف شود كه خداي سبحان به نهان و آشكار و صحيفة قلب او و رازهاي آن و حتي آنچه براي خود او روشن نيست و به طور ناخودآگاه در زواياي روح او مي گذرد آگاه است؛ يعني سرزمين عرفات محل ادراك و شهود مضمون آية كريمة «وَ إِن تَجْهر بِالقَول فَإِنَّه يَعلَم السِرِّ و أَخفي» طه /7 است.

انسان اگر بداند كه قلبش در مشهد و محضر حق است همان طور كه خود را به گناهان جوارحي نمي آلايد، گناه جوانحي نيز نمي كند و قلبش را از خاطرات آلوده تنزيه مي كند.

درحديثي امام سجاد(ع) فرمود: عصر روز عرفه و ظهر روز دهم كه حاجيان د رمنا حضور دارند، خداي سبحان بر ملائكه افتخار مي كند و مي فرمايد: اينان بندگان من هستند كه از راههاي دور و نزديك با مشكلات بسيار به اينجا آمده و بسياري از لذّتها را بر خود حرام كرده و بر شنهاي بيابانهاي عرفات و منا خوابيده و اين چنين با چهره هاي غبارآلود در پيشگاه من اظهار عجز و ذلّت مي كنند. اينك به شما اجازه دادم تا سراير آنان را ببينيد. آنگاه ملائكة حق به اذن خداوند بر دلها و اسرار نهان آنها آگاه مي شود. (بحار 96/259)

خداي سبحان به زائران راستين خانة خود مباهات مي كند، با اينكه عزت و فخر انسان در بندگي براي خدا و بودن تحت ربوبيت اوست؛ همانگونه كه د رمناجات اميرالمؤمنين علي(ع) آمده است: «إِلهي كَفي بي عِزّاً أَن أَكون لَكَ عبداً و كَفي بي فَخْراً أَن تَكون لي رَبّاً كَما أَحِبٍّ فاجَعلني كَما تُحِبُّ» (بحار 74/402).

گرچه فرشتگان تا حدودي از غيب با خبر و نسبت به بسياري از مسائل ماوراي طبيعت آگاهند، امّا پرده پوشي و رحمت و لطف حق اجازه نمي دهد كه حتي آنان نيز بسياري از اسرار ما را بفهمند با اينكه آنها مأمور ثبت اعمال و خاطرات ما هستند. چنانكه امير المؤمنين امام علي(ع) به خداوند عرض مي كند: خدايا! بعضي از اعمال و افكار را تنها تو شاهد بودي و اجازه ندادي حتي فرشتگان بر آنها آگاهي يابند:«والشّاهد لما خفي عنهم و بر حمتك أخفيتُه و فضلك سترتُه» (مفاتيح الجنان، دعاي كميل) امّا برابر حديث مزبور، در روز عرفه و عيد قربان ملائكه به اذن خداوند به نهان دلهاي زائران نظركرده، مي بينند كه قلب عدهّ اي بسيار سياه است و دودهاي سياه از آنها بر مي خيزد كه از «نار الله الموقدة* الّتي تطّلع عَلي الأَفئدة» همزه/6ـ7 است. خداوند به ملائكه مي فرمايد: اينان كساني هستند كه پيامبر را راستگو نمي دانند (معاذ الله ) و در اموري مانند جانشيني امير المؤمنين علي(ع) مي گويند: رسول اكرم(ص) از نزد خود اين كار را كرده است! آنها بين قرآن و عترت جدايي انداخته و بعضي از امور را نمي پذيرند.

فرشتگان گروه ديگري را مي بينند كه دلهايشان بسيار نوراني است. خداوند در معرفي اين گروه مي فرمايد: اينان مطيع خداوند و پيامبر او هستند. پيامبر را امين وحي مي دانند و معتقدند كه او از نزد خود هيچ نگفته و در همه مسايل و احكام الهي و از آن جمله در امامت و رهبري، سخنان و اقدامهاي او برابر وحي خداوند بوده است.

راز اين نكته اين است كه ولايت سرّ همةاعمال است؛ مؤمنان راستين كه هم به سرّ ولايت مي رسند و هم به اسرار حج، به صورت انساني واقعي در سرزمين عرفات و منا ظهور مي كنند وخداي سبحان در مقام فعل، به آنان فخر مي كند. چنين انسانهايي فرشته منش و حتي برخي از آنها از فرشتگان بالاترند.

البته آنچه در اين حديث شريف بيان شد، مسئله اي تاريخي و از قبيل «قضيةٌ في واقعة» و منحصر به مراسم حج و روزهاي عرفه و عيد قربان نيست، بلكه اين صحنه هميشه وجود دارد، نهايت اينكه، جلوة تام آن در حج ظهور كرده است.

3ـ شايسته است در روز عرفه حج گزار از «جبل الرّحمة» كه در سرزمين عرفات واقع است بالا رفته (وسائل الشيعه 10/11)، دعايي را كه سالار شهيدان حسين بن علي(ص) در جانب چپ آن كوه رو به كعبه ايستاده و خواند (مفاتيح الجنان، اعمال روز عرفه )، بخواند.

امام سجّاد(ع) فرمود: راز بالاي كوه رحمت رفتن اين است كه انسان بداند خداوند نسبت به هر زن و مرد مسلمان رئوف و مهربان بوده و متولي هر زن و مرد مسلمان است. گر چه خداي سبحان نسبت به همگان ولايت تكويني دارد و او ولي همه است:«هنالك الِولاية الله الحق» كهف/44 و گر چه رحمت عام خدا فراگير و شامل همة موجودات است: «رحمتي وسعت كلّ شيء » اعراف/156 و «كَتَبَ رَبّكُم عَلي نَفسه الرَّحمَة» انعام/54 ليكن رحمت خاص او ويژه پرهيزكاران است؛ «رَحمَتي وَسِعَت كُلَّ شيء فَسَأَكْتُبها للّذين يتّقون» اعراف/156. مستفاد از مجموع دو آية اخير اين است كه خداوند بر خودش لازم كرده است كه رحمت خاص را به پرهيزكاران اعطا كند.

صعود بر جبل الرحمه، بايد انسان را عارف به اين سرّ كند كه خداوند نسبت به مرد و زن «مؤمن » رحمت خاص و ولايت مخصوص دارد. نيل حج گزاران به چنين معرفتي در نحوة نگرش و ارتباط آنان با ساير افراد و جوامع تأثير خواهد گذارد.

4ـ بخشي از سرزمين عرفات منطقه اي است به نام «نُمرة» كه مسجدي به اين نام در آن واقع است. امام سجّاد(ع) در بيان راز اين محدوده فرمود: معناي حضور در «نمرة» اين است كه: «خدايا! من به چيزي امر نمي كنم، مگر اين كه قبلا خود مؤتمر باشم و از چيزي بر حذر نمي دارم مگر اينكه خود قبلا پرهيز كرده باشم.»

توضيح اينكه، هر مسلماني مكلف به امر به معروف و نهي از منكر است. ظاهر اين حكم و بعد فقهي اش آن است كه كسي كه عالم به حكم شرعي است بايد شخصي را كه عالما عامدا آن حكم را رعايت نمي كند، از باب امر به معروف و نهي از منكر راهنمايي كند. البته امر به معروف و نهي از منكر غير از تعليم و موعظه و ارشاد است، اگر چه ممكن است دربعضي موارد از مصاديق آنها باشد؛ زيرا امر به معرف و نهي از منكر، حتي اگر به نرمي بيان شود، جنبة ولايت و آمريّت دارد. در وجوب امر به معروف و نهي از منكر عدالت و طهارت نفس آمر و ناهي از شرايط آن به شمار نيامده است، بلكه علم و آگاهي او از آن معروف يا منكر، و احتمال تأثير امر و نهي او و مانند آن جزو شرايط است. اما باطن آن بر اساس رازي كه دربارة «نمرة» بيان شد، به عدالت بر مي گردد؛ يعني آمر به معروف بايد خود مؤتمر بدان بوده، ناهي و زاجر از منكر بايد خود منتهي و منزجر از آن باشد؛ يعني آنچه ديگران را بدان امر مي كند، قبلاً خود عمل كرده باشد و آنچه ديگران را از آن منزجر و نهي مي‎كند، خود قبلا منزجر شده باشد. بنابراين، عدالت به عنوان سرّ امر به معروف و نهي از منكر د رآمر و ناهي شرط شده است.

5ـ وادي «نَمرة» كه از آن به عنوان «نَمِرات» نيز ياد شده نام منطقه اي وسيع درسرزمين عرفات است كه تقريبا در سمت مماس عرفات با حرم است. امام سجّاد(ع) فرمود: هنگام ورود به اين منطقه بايد آگاه باشيد كه اين سرزمين، سرزمين شهادت، معرفت و عرفان است يعني همانگونه كه خدا و ملائكه شاهدند اين سرزمين وسيع نيز شاهد اعمال زائران خانة خداست و كاملا آگاه است كه حاجي با چه نيّتي آمده و با چه انگيزه اي بر مي گردد و به آن شهادت مي دهد.

---

: آية الله جوادي آملي
صهباي حج